Wat ik je niet vertel: over de remix van een roman

Ik stel de vraag aan het publiek in de boekhandel en even blijft het stil. Eén vrouw schudt aarzelend het hoofd. Anderen vallen haar bij: nee, een roman is nooit af. Prachtig, die consensus, maar waarom is er dan in de duizend boeken om ons heen na verschijning nauwelijks iets gewijzigd? Een voorwoord, een volgorde misschien, maar de meeste romans zijn bij verschijning bevroren, abrupt gestopt.

Twee jaar geleden schreef ik mijn debuutroman. Ik herinner me het moment waarop de tekst naar de drukker ging en mijn verbijstering dat dit ‘het’ was. De finish: een zakelijke, aan praktische bezwaren onderhevige, volkomen arbitraire eindstreep van het schrijfproces. Mijn verhaal lag vast, na dit moment zou er nooit meer iets wezenlijks aan veranderen.

Toen kwamen de recensies. Sommige enthousiast, andere kritisch. Mijn debuut werd genomineerd voor de Bronzen Uil. En toch. ‘Te ingewikkeld’ las ik vaak. Eerlijk is eerlijk, dat wrong. Dus toen er een midprice editie kwam, wilde ik meer dan het prijsje op het omslag wijzigen. Ik besloot te herschrijven. Niet als verraad naar mijn debuut, maar als loyaliteit naar mezelf als schrijver, en als experiment.

Ik stortte me opnieuw in de wereld van Hannah en Sophie en verdreef twee personages uit mijn verhaal. Kill your darlings, in de meest letterlijke zin. Binnen een week lag mijn zorgvuldig geconstrueerde debuutroman aan flarden. Compleet beangstigend, al die bungelende hoofdstukken en zwalkende personages. Ik zat met een lap tekst die verloren, haast melancholisch terugblikte op zichzelf als in een kromme spiegel.

Maar í­k was het, die als schrijver in de spiegel keek. Omdat ik zoiets pas een jaar na verschijning van mijn eerste roman kon. Ik heb gehoord wat de recensenten en lezers hebben gezegd, ze hebben me geïnspireerd en nieuwsgierig gemaakt.

Schande! Een schrijver die luistert naar lezer en recensent! Critici zullen roepen dat een écht schrijver onbeínvloedbaar en onverzettelijk is. Maar luisteren en gehoorzamen zijn niet hetzelfde, en een roman is geen monoloog. Zodra een boek wordt uitgegeven (what’s in a word?), begeeft het zich in de buitenwereld waar het mee communiceert. Die communicatie leidt tot nieuwe inzichten en ideeën.

Zo gek is dat niet: in de muziekwereld zijn remixes schering en inslag. Kanye West komt met de ene na de andere mix, Coldplay maakt een schitterende salsa-versie van Clocks. Films krijgen director’s cuts. Ook in het theater wordt gesleuteld: The Wooster Group ontwikkelt stukken spelenderwijs, en als regisseur Ivo van Hove een voorstelling in het buitenland hervat, past hij de oorspronkelijke versie aan.

Waarom zien we van die beweeglijkheid zo weinig terug in de hedendaagse literatuur? Moeten boeken statisch zijn? Star? Hebben ze dan pas waarde? Willen de woorden van onze schrijvers in steen gebeiteld staan?

Vladimir Nabokov is één van de weinige auteurs die naar eigen zeggen elke zin van zijn oeuvre heeft herschreven. Hij zei: ‘My pencils outlast their erasers.’ Precies.

Blijven gummen, blijven schrijven. Laat romans voortschrijden en literatuur meebewegen met een tijd waarin veranderlijkheid en dialoog onvermijdelijk zijn.

Is een boek ooit af? Het mijne niet.

Wat ik je niet vertel verscheen op 29 juni bij Lebowski Publishers.