Pop & Literatuur (54): Van Morrison en Wordsworth & Coleridge
Cor's Pop & Literatuurlijst op Spotify:
Vorige week stond Samuel Taylor Coleridge ook al op het programma. Zijn gedicht ‘The Rime of the Ancient Mariner’, dat ik toen besprak in relatie tot het gelijknamige nummer van Iron Maiden, verscheen oorspronkelijk in de bundel Lyrical Ballads (1798) die Coleridge uitbracht samen met zijn vriend en collega-dichter William Wordsworth. De bundel wordt wel beschouwd als het begin van de Romantiek in het Engelse taalgebied.
Wordsworth en Coleridge ontmoetten elkaar in 1795 en raakten al snel bevriend. Ze woonden enige tijd in het Lake District in het noordwesten van Engeland en om die reden werden ze (met nog enkele andere dichters) ook wel aangeduid als de Lake Poets. Twee jaar na de eerste publicatie van hun gezamenlijke bundel volgde een uitgebreide heruitgave, waarin bovendien een Preface werd opgenomen, van de hand van Wordsworth. Hierin legt hij de principes uit van de nieuwe poëzie die de Lake Poets voorstaan.
Het voorwoord is te lezen als een manifest voor de Romantische Poëzie. Poëzie dient geen moreel-didactisch doel, vindt Wordsworth, en hoeft de lezer geen spiegel voor te houden: ‘Poetry is the spontaneous overflow of powerful feelings: it takes its origin from emotion recollected in tranquility.’ Die ‘tranquility’ vindt de dichter bij voorkeur in de natuur. De dichter zoekt zijn inspiratie daarnaast in het gewone, het alledaagse, maar herkent daarin het mystieke, het bovennatuurlijke, het goddelijke. Traditionele vormen en conventies maken in de nieuwe poëzie plaats voor vrijheid en spontaniteit.
Het is een omschrijving die aansluit bij ‘The Rime of the Ancient Mariner’, het gedicht dat we vorige week onder de loep namen. Het is ook een omschrijving die van toepassing lijkt te zijn op Van Morrisons meesterstuk ‘Summertime in England’.
Van Morrison – Summertime in England
Can you meet me in the country
In the summertime in England
Will you meet me?
Will you meet me in the country
In the summertime in England
Will you meet me?
We'll go riding up to Kendal in the country
In the summertime in England.
Did you ever hear about
Did you ever hear about
Did you ever hear about
Wordsworth and Coleridge, baby?
Did you ever hear about Wordsworth and Coleridge?
They were smokin' up in Kendal
By the lakeside
Can you meet me in the country in the long grass
In the summertime in England
Will you meet me
With your red robe dangling all around your body
With your red robe dangling all around your body
Will you meet me
Did you ever hear about . . .
William Blake
T. S. Eliot
In the summer
In the countryside
They were smokin'
Summertime in England
Won't you meet me down Bristol
Meet me along by Bristol
We'll go ridin' down
Down by Avalon
Down by Avalon
Down by Avalon
In the countryside in England
With your red robe danglin' all around your body free
Let your red robe go.
Goin' ridin' down by Avalon
Would you meet me in the country
In the summertime in England
Would you meet me?
In the Church of St. John . . .
Down by Avalon . . . .
Holy Magnet
Give you attraction
Yea, I was attracted to you.
Your coat was old, ragged and worn
And you wore it down through the ages
Ah, the sufferin' did show in your eyes as we spoke
And the gospel music
The voice of Mahalia Jackson came through the ether
Oh my common one with the coat so old
And the light in the head
Said, daddy, don't stroke me
Call me the common one.
I said, oh, common one, my illuminated one.
Oh my high in the art of sufferin' one.
Take a walk with me
Take a walk with me down by Avalon
Oh, my common one with the coat so old
And the light in her head.
And the sufferin' so fine
Take a walk with me down by Avalon
And I will show you
It ain't why, why, why
It just is.
Would you meet me in the country
Can you meet me in the long grass
In the country in the summertime
Can you meet me in the long grass
Wait a minute
With your red robe . . .
Danglin' all around your body.
Yeats and Lady Gregory corresponded . . .
And James Joyce wrote streams of consciousness books . . .
T.S. Eliot chose England . . .
T.S. Eliot joined the ministry . . .
Did you ever hear about . . .
Wordsworth and Coleridge?
Smokin' up in Kendal
They were smokin' by the lakeside . . .
Let your red robe go . . .
Let your red robe dangle in the countryside in England
We'll go ridin' down by Avalon
In the country
In the summertime
With you by my side
Let your red robe go . . .
You'll be happy dancin' . . .
Let your red robe go . . .
Won't you meet me down by Avalon
In the summertime in England
In the Church of St. John . . .
Did you ever hear about Jesus walkin'
Jesus walkin' down by Avalon?
Can you feel the light in England?
Can you feel the light in England?
Oh, my common one with the light in her head
And the coat so old
And the sufferin' so fine
Take a walk with me
Oh, my common one,
Oh, my illuminated one
Down by Avalon . . .
Oh, my common one . . .
Oh, my storytime one
Oh, my treasury in the sunset
Take a walk with me
And I will show you
It ain't why . . .
It just is . . .
Oh, my common one
With the light in the head
And the coat so old
Oh, my high in the art of sufferin' one . . .
Oh, my common one
Take a walk with me
Down by Avalon
And I will show you
It ain't why . . .
It just is.
Oh, my common one with the light in her head
And the coat so fine
And the sufferin' so high . . .
All right now.
Oh, my common one . . .
It ain't why . . .
It just is . . .
That's all
That's all there is about it.
It just is.
Can you feel the light?
I want to go to church and say.
In your soul . . .
Ain't it high?
Oh, my common one
Oh, my storytime one
Oh, my high in the art of sufferin' one
Put your head on my shoulder . . .
And you listen to the silence.
Can you feel the silence?
‘Summertime in England’ is niet het enige nummer waarin Van Morrison zijn boekenkast van stal haalt. Een nummer als ‘Rave On, John Donne’ bevat een spervuur aan namen van uiteenlopende schrijvers en dichters: John Donne, uiteraard, maar ook Walt Whitman, Omar Khayyam, Kahlil Gibran en W.B. Yeats worden genoemd. Op het album A Sense of Wonder komen we het nummer ‘Tore Down A La Rimbaud’ tegen, maar ook ‘Let The Slave’ (overigens een cover van Mike Westbrook) waarin Van een omvangrijke passage opleest uit het fraaie gedicht ‘The Wail of Enion’ van William Blake. Het refrein van het nummer (‘For everything that lives is holy’) is dan weer ontleend aan een ander gedicht van Blake.
In ‘Summertime in England’ trekt een groot deel van de Engelse literatuur voorbij. Het nummer zou gebaseerd zijn op een vakantietrip naar het Lake District, die Morrison ondernam met zijn toenmalige geliefde. Die trip loopt parallel aan (of dwars door) de omzwervingen van Wordsworth en Coleridge eeuwen eerder.
Het nummer (en eigenlijk ook het album waarvan het afkomstig is, Common One) laat zich beluisteren als een spirituele zoektocht. Het is een zoektocht die hem dichter bij die ene moet brengen. Hij noemt die ene de Common One (niet te verwarren met The Special One). Het ene moment lijkt zijn zoektocht een zoektocht naar liefde, het volgende moment is het eerder een religieuze queeste en misschien vallen die twee ook wel samen. Wordsworth zou wellicht instemmend knikken bij die gedachte.
Al snel vallen de namen van Wordsworth en Coleridge en noemt Morrison hun omzwervingen in het Lake District en meer specifiek de plaats Kendal. Die is niet toevallig gekozen. Naar deze plaats is Kendal Black Drop genoemd, een opiaat waar met name Coleridge veelvuldig gebruik van maakte en mogelijk zelfs aan verslaafd was (evenals een van de andere Lake Poets, Thomas de Quincey, bekend van zijn Confessions of an English Opium-Eater). Het Lake District smelt vervolgens moeiteloos samen met Avalon, het mythische eiland uit de Arthurliteratuur, waar volgens de legende Arthur rust om Engeland te redden als het bedreigd wordt. Opnieuw spreekt hier het verlangen naar verlossing en dat wordt nog eens onderstreept als Morrison het later heeft over ‘Jesus walkin’ down by Avalon’.
De zoektocht van Van is ook een literaire zoektocht. Want het blijft niet bij Wordsworth en Coleridge. Achtereenvolgens komen de namen van William Blake, T.S. Eliot, Yeats, Lady Gregory en James Joyce voorbij. Nogal uiteenlopende schrijvers en dichters, op het eerste gezicht. Als er toch iets gemeenschappelijks aan te wijzen valt is het misschien wel dat ze allemaal zoekers zijn. Ze zoeken naar betekenis, naar een doel, naar een zin, naar een vorm. De religieuze/ spirituele zoektocht van Blake, de correspondentie van Yeats en Lady Gregory, het christelijke neo-conservatisme van (de latere) T.S. Eliot (Morrison benoemt Eliots naturalisatie tot Engelsman en zijn toetreding tot de Anglicaanse Kerk), de stream-of-consciousness-techniek van James Joyce: allemaal worstelen ze enerzijds met een culturele, nationale of spirituele erfenis en zoeken ze naar een vorm om die te hernieuwen of te vernieuwen. Dat is onvermijdelijk ook een vorm van zelfonderzoek, net als bij Van Morrison.
‘Summertime in England’ is misschien wel het culminatiepunt van de zoektocht van Van Morrison, ook muzikaal gezien. De naam van gospelzangeres Mahalia Jackson valt en op sommige momenten heeft het nummer zelf ook een religieuze ondertoon, mede dankzij het orgel. Op andere momenten klinkt ‘Summertime in England’ weer als jazz, dan weer als soul en het eindigt met stilte: ‘Can you feel the silence?’. Morrison improviseert, verandert van tempo en van ritme, verlaat melodielijnen om ze later weer op te zoeken en bij elkaar te brengen. Vijftien minuten lang cirkelt hij om een conclusie heen, die steeds duidelijker gestalte krijgt en waar hij steeds weer op uitkomt. Het is het eindpunt van zijn zoektocht, die misschien wel de ultieme conclusie is van iedere spirituele zoektocht, en ook van de liefde en, ja, misschien ook wel van de complete wereldliteratuur: ‘It ain’t why. It just is.’
