Pop en literatuur (35): Pennywise en Robert Frost

De punkers van Pennywise zijn vooral bekend geworden dankzij het nummer ‘Bro Hymn’ (1991), een ode aan vriendschap die het altijd goed doet op feestjes, vanwege het meeslepende refrein, dat bestaat uit een langgerekt ‘Ohohoho’. Het nummer werd geschreven door bassist Jason Thirsk voor drie overleden vrienden. Toen Thirsk in 1996 zelf doodging werd het nummer met een aangepaste tekst opnieuw opgenomen door de rest van de band.

De bandnaam is ontleend aan Stephen King: Pennywise is de naam van de doodenge clown uit It. Die ontleent zijn naam zelf overigens weer aan de uitdrukking ‘penny wise, pound foolish’: wel op de kleintjes letten, maar met gemak grote uitgaven doen. Toch is het niet deze literaire referentie die ik centraal wil stellen. 

In de liner-notes van het tweede album, Unknown Road, is bij het gelijknamige openingsnummer een klein citaat opgenomen: 

...two roads diverged in a wood, and i - i took the one less traveled by, and
that has made all the difference. r. frost

Het zijn de slotregels van een van de bekendste gedichten uit de Amerikaanse literatuur.

Dit gedicht uit 1916 is niet alleen een van de bekendste gedichten uit de Amerikaanse literatuur (of zeg maar gerust de wereldliteratuur), het is ook een van de meest geciteerde. En vrijwel altijd zijn het alleen de laatste regels die geciteerd worden, zoals ook door Pennywise gedaan wordt. Het zijn kennelijk dichtregels die tot de verbeelding spreken, ze hebben iets euforisch: je eigen weg volgen, anders durven zijn dan de anderen. Het doet wat denken aan Frank Sinatra’s ‘My Way’, dat ook al zo’n iconische status heeft. Sinatra kondigde het zelf tijdens optredens (met gevoel voor ironie) aan als ‘het nationale volkslied’: I Did It My Way.

 

'De keuze voor de ene weg is, in feite, tamelijk willekeurig. Toch weet de hoofdpersoon dat hij later ooit zal beweren dat hij gekozen heeft voor de minst begane weg'

 

Een lezing van het gedicht in zijn totaliteit laat weinig van die interpretatie heel. Robert Orr schreef er zelfs een boek over: The Road Not Taken; Finding America in the Poem Everyone Loves and Almost Everyone Gets Wrong. Om te beginnen geeft de titel al aan dat het niet gaat over de weg die gekozen is, maar juist over de weg die de ‘ik’ niet genomen heeft. Ten tweede, en dat is belangrijk, is de weg die de dichter neemt helemaal niet de minst begane. Hij zegt alleen dat hij dat ooit, ‘somewhere ages and ages hence’, met een zucht zal beweren. Eerder in het gedicht, als hij zich daadwerkelijk op de kruising bevindt, beschrijft hij de beide wegen als min of meer gelijk en in elk geval even (on)begaanbaar: ‘Though as for that the passing there/ Had worn them really about the same’. En hij vervolgt: ‘And both that morning equally lay/ In leaves no step had trodden black’. De keuze voor de ene weg is, in feite, tamelijk willekeurig. Toch weet de hoofdpersoon dat hij later ooit zal beweren dat hij gekozen heeft voor de minst begane weg. Het waarheidsgehalte van die bewering moeten we echter met een korrel zout nemen. 

Het gedicht is bovendien ambigu. Want de ‘ik’ zal in de toekomst vertellen dat hij de minst begane weg heeft genomen, maar dat zal hij zeggen met een zucht. Van verlichting? Tevredenheid? Of, voor de hand liggender, van spijt? Het is maar de vraag of die ‘road less traveled by’ wel zo positief opgevat moet worden. De ‘ik’ bewaart de eerste weg voor een andere dag, maar weet dat de kans gering is dat hij ooit terug zal keren, omdat de ene weg nu eenmaal altijd tot een andere weg leidt. 

 

'Je tijd niet vermorsen met spijt, dat lijkt de boodschap te zijn. Neem alsnog die onbekende weg'

 

Het nummer ‘Unknown Road’ begint met weemoedig pianospel, waarna een gierende gitaar inzet. Subtiel is anders, maar de jongens hebben zich in elk geval wel ingelezen. Want hun variant op Frost is bepaald geen ‘My Way’ geworden. De songtekst gaat net als bij Frost over de niet ingeslagen weg, al noemen zij die – iets minder definitief – de ‘unknown road’. De songtekst gaat over de vraag of je tevreden bent met je leven en de keuzes die je hebt gemaakt of dat je last hebt van een knagend gevoel van spijt en fantaseert over wat had kunnen zijn. De boodschap is dat verandering mogelijk is en dat tijd je grootste vijand is: ‘More chances slip away with every passing day’. Je tijd niet vermorsen met spijt, dat lijkt de boodschap te zijn. Neem alsnog die onbekende weg.

Het is een wat positiever geluid dan bij Frost. Uit het gedicht blijkt al dat de woorden die de ‘ik’ in de toekomst zal uiten niet op realiteit berusten. Mogelijk geldt dat ook voor de laatste regel: ‘And that has made all the difference’. Er valt veel voor te zeggen om die ook als een leugen op te vatten. De dichter zal in de toekomst weliswaar beweren dat de keuze voor die tweede weg het verschil heeft gemaakt, maar misschien maakt het op de keper beschouwd niet zo heel veel uit welke weg je kiest. Je had immers niets om je keuze op te baseren… Hierin klinkt berusting door: leg je erbij neer, bevrijd jezelf van spijt en accepteer het lot dat je voor jezelf gekozen hebt. 

 

'Leg je erbij neer, bevrijd jezelf van spijt en accepteer het lot dat je voor jezelf gekozen hebt'