Schrijftips van Sabine: 'Na Mattias' van Peter Zantingh

Sabine van den Berg publiceert bij Lebowski. Ook doceert zij sinds 2013 proza aan de Schrijversvakschool in Groningen.

"Geregeld vragen studenten mij wat ik zélf lees en waarom. Ik antwoord dat ik sinds ik professioneel schrijf – nu toch al ruim twintig jaar – niet meer onbevangen kan lezen. Ik kijk altijd hoe een boek is opgebouwd en wat ik van een collega kan leren. Of ik wil vertellen wát ik er dan van leer, is meestal de volgende vraag. Daarom, op verzoek van velen: schrijftips aan de hand van literaire voorbeelden."

Wat? 
Na Mattias van Peter Zantingh.

Waarom?  
De flaptekst sprak me aan: “Mattias liep de deur uit en kwam niet meer terug. En zij bleven achter. Acht mensen wier verhalen elkaar kruisen.” Hé, dacht ik: dat is toevallig. Ik ben zelf ook bezig met een roman waarin verschillende personages een rol spelen, misschien kan ik iets van dit boek leren.

Hoe gaat de auteur te werk?  
Het knappe van dit boek is dat de lezer kennismaakt met Mattias terwijl die er niet meer is. Al op de eerste bladzijde weet je dat deze jongeman is verdwenen. Hoe hij is vertrokken of aan zijn einde is gekomen weet je niet, maar dat hij sporen nalaat is duidelijk. Na Mattias is namelijk opgebouwd uit het relaas van acht verschillende personages, hun namen vormen de titels van de hoofdstukken, die ook weer zijn ingedeeld in scènes.

   'Het knappe van dit boek is dat de lezer kennismaakt met Mattias terwijl die er niet meer is'

 

Alle personages gaan verder met hun eigen leven, soms is de invloed van de gebeurtenis rond Mattias' vertrek maar heel terloops, soms is die ingrijpend. De personages reageren als de ringen in een vijver na het gooien van een steen. Voor sommigen is het verdwijnen van Mattias een schok, een ingrijpende gebeurtenis, waartoe ze zich opnieuw moeten leren verhouden, voor anderen zijn de gevolgen als de buitenste rimpelingen die het gladde wateroppervlak van hun dagelijkse leven nauwelijks verstoren.

        'De personages reageren als de ringen in een vijver na het gooien van een steen'

 

De eerste die in Na Mattias aan het woord komt is Amber, de vriendin van Mattias. Amber is ook het enige personage dat helemaal aan het eind van het boek nog eens terugkeert. “Rouw is als een schaduw”, zegt zij direct. “Hij voegt zich naar de stand van de zon, staat ’s ochtends anders dan ’s avonds. Hij leunt donker en geduldig tegen de muur, strekt zich in volle lengte uit over asfalt of trekt achter je rug zijn reliëf over te lang niet gemaaid gras, sierlijk dreigend als een slang. In de eerste weken wist ik soms niet of ik mijn eigen schaduw zag of die van iemand die vol goede bedoelingen dicht bij me was komen staan.”

Het relaas dat mij het meest raakte was dat van Issam, een jongen die Mattias in eerste instantie alleen kende via het gamen. Mooi hoe Zantingh de algemeen heersende overtuiging dat internetcontact oppervlakkig of niet ‘echt’ zou zijn onderuit schoffelt.

Na Mattias is een goed voorbeeld van ingetogen, ingehouden schrijven. De schrijver geeft precies genoeg informatie zonder ergens emotioneel te worden. Bijvoorbeeld in de eerste alinea uit het relaas van Quentin, de beste vriend van Mattias die zijn verdriet omzet in hardlopen. “Het lopen draait om feiten. Om afstand, tijd en tempo. Vier satellieten vertellen mijn telefoon hoe ver ze van me verwijderd zijn, en dan worden die verschillende verklaringen over lengte- en breedtegraden naast elkaar gelegd tot er één mogelijke locatie overblijft. Daar ben ik. Niet ergens anders.”

        'De schrijver geeft precies genoeg informatie zonder ergens emotioneel te worden'

 

Juist de thema’s in dit boek zouden zich in veel andere gevallen lenen voor uitleggerigheid of beschrijvingen van heftige emoties, dat heeft Peter Zantingh niet gedaan en gek genoeg komen de naweeën van iemands vertrek daarom harder aan.

Wat kunnen we leren van dit boek?

• Dat je niet altijd vanuit één perspectief hoeft te schrijven. Verschillende perspectieven maken een boek vaak veel intrigerender en rijker.

• Dat je niet alles direct hoeft uit te leggen. De compositie bepaalt uiteindelijk grotendeels het effect.

• Dat je onderkoeld en ingetogen kunt schrijven, ook als het om grote emoties gaat.

Mooiste zin?

“En terwijl de zon onderging, steeg die ballon juist op met drie mensen aan boord: ze trokken zich omhoog aan de laatste banen zonlicht terwijl op aarde alle kleuters hun schouders bijna uit de kom zwaaiden, en kort daarna was het al bijna onmogelijk om je de silhouetten in dat mandje nog voor te stellen als gewone mensen die ook op slippers in dat gras hadden gestaan.”